ORYGENES

Urodził się ok. 185 r. w chrześcijańskiej rodzinie w Aleksandrii. Po prześladowaniach w roku 202 objął funkcję katechety w Aleksandrii. Jako człowiekowi prowadzącemu przykładne życie powierzono mu tam kierownictwo szkoły katechumenów. Odbywał podróże do Rzymu, Arabii i Palestyny. Od 231 r. w Cezarei Palestyńskiej rozpoczął nowy etap w swoim życiu zakładając szkołę teologiczną na polecenie biskupa. Za panowania Decjusza wielokrotnie był poddawany torturom. Zmarł w Tyrze ok. 253 r. 

Orygenes napisał około 6000 rozpraw, które w większości zaginęły z powodu sporów wokół ortodoksyjności jego teologii. Znamy tytuły około 800 dzieł. W większości były to komentarze do Pisma św., które wyjaśniał metodą alegoryczną (tzn. zakładał istnienie głębszego sensu). Jego Hexapla stanowi pierwszą próbę ustalenia pierwotnego tekstu Starego Testamentu. Pisał również homilie, komentarze i scholia poświęcone Biblii. Był autorem wielu dzieł dogmatycznych, m.in.: O zasadach, O zmartwychwstaniu; apologetycznych, m.in.: Przeciw Celsusowi; ascetycznych: O modlitwie i Zachęta do męczeństwa. Pisał również wiele listów. 

Orygenes utrzymywał, że interpretacja dosłowna Pisma św. jest powszechna w Kościele, choć jest przeznaczona dla maluczkich, natomiast wykładnia symboliczna jest bardziej godna Boga i opowiadają się za nią mędrcy. Wątpliwości budziły jego poglądy w dziedzinie eschatologii. Odrzucał wieczną karę potępionych, zastępując ją oczyszczającym ogniem, który prowadzi do powszechnego zbawienia w procesie kosmicznej odnowy, czyli apokatastazy. Teza ta, a także pogląd o preegzystencji dusz, stanowiący echo filozofii platońskiej, były nie do przyjęcia przez naukę Kościóła.

Por. H. Pietras, Początki teologii Kościoła, Kraków 2007; C. V. Manzanares, Pisarze wczesnochrześcijańscy I-VII w., Warszawa 2001.